గుండె ఆరోగ్యం గురించి ఆలోచించేటప్పుడు చాలామంది వ్యాయామం, ఆహారంపైనే దృష్టి పెడతారు. కానీ, నిద్ర ఎంత ముఖ్యమో చాలామంది పట్టించుకోరు. గుండె జబ్బులను నివారించడంలో నిద్ర కూడా పోషణ, వ్యాయామం, మందుల మాదిరిగానే కీలకమని అమెరికన్ హార్ట్ అసోసియేషన్‌కు చెందిన ప్రముఖ కార్డియాలజిస్టుల కొత్త పరిశోధనలు చెబుతున్నాయి. అలసటను తేలికగా తీసిపారేయడం తేలికే, కానీ తగినంత నిద్ర లేకపోతే అది కేవలం అలసటకే పరిమితం కాకుండా మన గుండెకు తీవ్ర నష్టం కలిగిస్తుంది.

మెరుగైన గుండె ఆరోగ్యం, నాణ్యమైన జీవితం కోసం నిద్ర, గుండెకు మధ్య ఉన్న ఈ ముఖ్యమైన బంధాన్ని మనం అర్థం చేసుకోవాలి.

గుండెపై నిద్ర ప్రభావం ఎలా ఉంటుంది?

మనం ఆరోగ్యంగా నిద్రించేటప్పుడు, సహజంగానే మన రక్తపోటు (Blood Pressure) , గుండె కొట్టుకునే వేగం (Heart Rate) 10 నుంచి 20 శాతం వరకు తగ్గుతాయి. రాత్రిపూట వచ్చే ఈ తగ్గింపు గుండె పని భారాన్ని తగ్గిస్తుంది. దీనివల్ల గుండె కోలుకోవడానికి, రక్తనాళాలు మరమ్మత్తు చేసుకోవడానికి సమయం దొరుకుతుంది.

లీలావతి హాస్పిటల్‌లో కన్సల్టెంట్ ఇంటర్వెన్షనల్ కార్డియాలజిస్ట్ అయిన డాక్టర్ భావేష్ వజీఫ్‌దార్ మాట్లాడుతూ “తగినంత లేని లేదా సరిగ్గా లేని నిద్ర మన శరీరంలోని కీలక ప్రక్రియలకు భంగం కలిగిస్తుంది. సింపథటిక్ నెర్వస్ సిస్టమ్ ఎప్పుడూ చురుకుగా ఉండడం వల్ల రక్తపోటు పెరిగి, గుండెపై నిరంతర ఒత్తిడి పడుతుంది” అని వివరించారు.

నిద్ర సరిగా లేకపోతే వచ్చే ప్రమాదాలు ఏమిటి?

నిద్రకు భంగం కలిగితే అది తీవ్రమైన ఆరోగ్య సమస్యలకు దారి తీస్తుంది.

కార్టిసాల్ స్థాయిలు పెరుగుతాయి: నిరంతర నిద్ర లేమి వల్ల కార్టిసాల్ (Cortisol) హార్మోన్ స్థాయిలు దీర్ఘకాలికంగా పెరుగుతాయి. ఈ హార్మోన్ శరీరంలో మంట (Inflammation)కు కారణమవుతుంది.

వ్యవస్థాగత మంట (Systemic Inflammation): “నిద్ర విధానాలు సరిగా లేకపోతే, శరీరం అంతటా మంట పెరిగిపోతుంది. దీనివల్ల గుండె జబ్బులు, సక్రమంగా కొట్టుకోని గుండె వేగం (Irregular Heartbeats), స్ట్రోక్ వంటి ప్రమాదాలు పెరుగుతాయి” అని డాక్టర్ పేర్కొన్నారు.

నిద్రలేమి (Insomnia) గుండె సమస్యలకు దారి తీస్తుందా?

నిద్రకు సంబంధించిన భయానక సమస్యల్లో ఒకటి అబ్స్ట్రక్టివ్ స్లీప్ అప్నియా (Obstructive Sleep Apnea – OSA). ఈ పరిస్థితిలో, నిద్రపోతున్నప్పుడు శ్వాస పదేపదే ఆగిపోతుంది. ఇది వీటిని కలిగిస్తుంది.

పీరియాడిక్ హైపోక్సియా: నిద్ర సమయంలో రక్తంలో ఆక్సిజన్ స్థాయిలు తగ్గిపోతాయి.

రక్తపోటు పెరగడం: “అప్నియా ఎపిసోడ్స్ సమయంలో రక్తపోటు తీవ్రంగా పెరుగుతుంది” అని నిపుణులు వివరించారు.

గుండె నిర్మాణంలో మార్పులు: నిరంతర ఒత్తిడికి గుండె స్పందించడం వల్ల గుండె ఎడమ జఠరిక (Left Ventricular Hypertrophy) పరిమాణం పెరుగుతుంది.

OSA ఉన్న రోగులు చికిత్స తీసుకోకపోతే, వారికి ఏట్రియల్ ఫిబ్రిలేషన్ (Atrial Fibrillation), అకస్మాత్తుగా గుండె ఆగిపోవడం (Sudden Cardiac Arrest), పల్మనరీ హైపర్‌టెన్షన్ (Pulmonary Hypertension) వంటి తీవ్ర ఆరోగ్య సమస్యలు వచ్చే ముప్పు ఉంది.

షిఫ్టులలో పనిచేసే వారికి కూడా క్రమబద్ధం కాని సర్కాడియన్ రిథమ్స్ (శరీర సహజ గడియారం) వల్ల తీవ్ర ప్రభావం ఉంటుంది. ఈ రిథమ్ హార్మోన్ల విడుదలను, రక్తపోటును నియంత్రిస్తుంది. “ఈ రిథమ్ దెబ్బతింటే, అది ఇన్సులిన్ నిరోధకత, ఊబకాయం, అధిక రక్తపోటు వంటి సమస్యలకు దారి తీస్తుంది. ఈ కారకాలన్నీ గుండె సమస్యలకు కారణమవుతాయి” అని డా. భావేష్ హెచ్చరించారు.

నిద్ర నాణ్యతను ఎలా మెరుగుపరచాలి?

మీరు మీ నిద్ర అలవాట్లలో కొన్ని మార్పులు చేసుకోవడం ద్వారా మీ గుండె ఆరోగ్యాన్ని మెరుగుపరుచుకోవచ్చు. ఇంటర్వెన్షనల్ కార్డియాలజిస్ట్ సూచించిన మూడు ముఖ్యమైన మార్పులు ఇక్కడ ఇస్తున్నాం.

1. స్థిరమైన నిద్ర షెడ్యూల్‌ను పాటించండి

ఏం చేయాలి: వారాంతాల్లో కూడా ప్రతీ రోజు ఒకే సమయానికి పడుకుని, ఒకే సమయానికి లేవాలి.

ఎలా పనిచేస్తుంది: స్థిరమైన నిద్ర షెడ్యూల్‌ను పాటించడం వల్ల మీ శరీరం యొక్క సహజమైన సర్కాడియన్ రిథమ్ నియంత్రణలో ఉంటుంది. ఈ సమతుల్యత మీ హార్మోన్లకు మద్దతునిస్తుంది. ఇది రాత్రిపూట మీ రక్తపోటును తగ్గించి, గుండె వేగాన్ని స్థిరీకరించడంలో సహాయపడుతుంది. పడుకోవడానికి లేదా లేవడానికి ఒక క్రమం లేకపోతే, మీ ధమనులు గట్టిపడి, జీవక్రియకు (Metabolism) భంగం కలుగుతుంది. దీనివల్ల గుండె సమస్యల ప్రమాదం పెరుగుతుంది.

2. స్లీప్ హైజీన్ ద్వారా నిద్ర నాణ్యతను పెంచండి

ఏం చేయాలి: మీ పడకగది చీకటిగా, చల్లగా ఉండేలా చూసుకోండి. పడుకోవడానికి కనీసం ఆరు గంటల ముందు కాఫీ లేదా నికోటిన్ తీసుకోకండి. నిద్రపోయే ముందు నీలి కాంతిని విడుదల చేసే స్క్రీన్‌లు (స్మార్ట్‌ఫోన్‌లు, ల్యాప్‌టాప్‌లు, టీవీలు) చూడకుండా ఉండండి.

ఎలా పనిచేస్తుంది: సరైన స్లీప్ హైజీన్‌ను పాటించడం వల్ల మంచి నిద్ర సులభమవుతుంది. రాత్రిపూట కృత్రిమ కాంతికి గురికావడం వల్ల నిద్రను నియంత్రించే మెలటోనిన్ హార్మోన్ ఉత్పత్తికి ఆటంకం కలుగుతుంది. ఇది నిద్రకు భంగం కలిగిస్తుంది, రాత్రి రక్తపోటును పెంచుతుంది, నాడీ వ్యవస్థ (Sympathetic Nervous System)ను చురుకుగా ఉంచుతుంది. నిద్ర మాత్రల కంటే కూడా కాగ్నిటివ్ బిహేవియరల్ థెరపీ ఫర్ ఇన్సోమ్నియా (CBT-I) అనేది నిద్రలేమికి ఉత్తమ చికిత్స అని ఇటీవలి అధ్యయనాలు చెబుతున్నాయి.

3. నిద్ర రుగ్మతలకు సకాలంలో చికిత్స చేయించుకోండి

ఏం చేయాలి: నిద్ర సమస్యల సంకేతాలను విస్మరించవద్దు. మీరు తరచుగా గురక పెడుతున్నా, పగటిపూట విపరీతంగా నిద్ర వస్తున్నా, లేదా శ్వాస అందక ఉలిక్కిపడి మేల్కొంటున్నా వెంటనే డాక్టర్‌ను సంప్రదించండి.

ఎలా పనిచేస్తుంది: లక్షణాలను నిర్లక్ష్యం చేయడం వల్ల గుండె సమస్యలు మరింత తీవ్రమవుతాయి. పాలిసోమ్నోగ్రఫీ అనే స్లీప్ స్టడీ సమస్యలను గుర్తించడంలో సహాయపడుతుంది. కంటిన్యూయస్ పాజిటివ్ ఎయిర్‌వే ప్రెజర్ (CPAP) థెరపీని ఉపయోగించడం ద్వారా రక్తపోటును తగ్గించవచ్చు, గుండె పనితీరును మెరుగుపరచవచ్చు, గుండె లయ సమస్యల ప్రమాదాన్ని తగ్గించవచ్చు. రెస్ట్‌లెస్ లెగ్ సిండ్రోమ్ లేదా దీర్ఘకాలిక నిద్రలేమి వంటి సమస్యలకు వైద్య సహాయం తీసుకోవడం వల్ల గుండెపై ఒత్తిడి గణనీయంగా తగ్గుతుంది.

(గమనిక: ఈ కథనం కేవలం సమాచార ప్రయోజనాల కోసం మాత్రమే. ఇది వృత్తిపరమైన వైద్య సలహాకు ప్రత్యామ్నాయం కాదు. వైద్యపరమైన సందేహాల కోసం ఎల్లప్పుడూ మీ డాక్టర్‌ను సంప్రదించండి.)